Autor: dr Podlupszki Csaba Gastroenterolog Stolec pokaże, w jakim stanie jest układ pokarmowy Stolec powie Ci o stanie Twojego zdrowia. Czy wiesz, że na podstawie jego koloru, woni, struktury i konsystencji sam możesz stwierdzić, czy twój układ trawienny działa prawidłowo? Wiesz o tym, że pokazuje on stan naszego zdrowia? Z tego powodu – jeżeli Twoim celem jest zapobieganie chorobom – powinieneś go codziennie sprawdzać. Nie robisz tego? Nie interesuje cię to a nawet wzbudza to w tobie obrzydzenie? Jeśli tak, musisz podjąć odpowiednie działania korygujące w tym kierunku, gdyż możesz w ten sposób zapobiec różnym poważnym komplikacjom zdrowotnym. Prawidłowy stolec powinien być uformowany ma brązowy kolor, kształt banana i półmiękką konsystencję bez niestrawionych resztek pokarmu. Taki wygląd stolca świadczy o prawidłowym trawieniu i dobrej kondycji całego przewodu pokarmowego. Jeżeli Twój stolec nie jest idealny, tj. nie ma koloru starego złota, kształtu dojrzałego banana, konsystencji przypominającej pastę do zębów, nie pływa na wodzie i nie jest pozbawiony przykrego zapachu, w takim razie czytaj uważnie dalej. Od czego zależy konsystencja stolca? Wygląd stolca może dużo powiedzieć o zdrowiu, dlatego warto bacznie przyglądać się temu, co wydalasz, nawet jeśli jest to nieprzyjemne. Jeśli chodzi o stolec, jego konsystencja zmiana jego koloru to normalne zjawisko i często ma związek z tym, co zjedliśmy dzień wcześniej. Nie musi to oznaczać nic złego, zwłaszcza jeśli zmiany stolca trwają krótko, tylko czasami od jednego wypróżnienia do następnego. Jeśli obserwując stolec zauważymy, że zmiana jego koloru utrzymuje się dłuższy okres czasu, może to wskazywać na występowanie mniej czy bardziej poważnych problemów ze zdrowiem. W takiej sytuacji może to być ostrzeżenie, nie należy bagatelizować i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, by wykryć przyczynę. Na przykład gdy masz jasny, szary czy zielonkawy kolor stolca, to często objaw zatkanych przewodów żółciowych i schorzeń wątroby. Rodzaje stolca Specyficzne przyczyny: Żółty stolec o nieprzyjemnej woni: zaburzenie wchłaniania tłuszczów zaprzyczynione niewydolnością trzustki, występujące przy zapaleniu trzustki, raku trzustki, mukowiscydozie lub celiakii. Czarny stolec o odrażającej woni: krwawienie z żołądka lub górnej części jelita cienkiego spowodowany jest występowaniem wrzodów i nowotworów. Czarny stolec- ciemny stolec ew. smolisty stolec bywa także niegroźny jeśli zażywamy suplementy diety zawierające żelazo. W takiej sytuacji, zmienia się tylko kolor. Ponadto może pojawić się czarny stolec w ciąży albo czarny stolec po alkoholu. Krwawe stolce w kolorze kasztana: krew w stolcu, krwawe wrzody oraz nowotwór występujący w środkowej części jelita cienkiego albo w pierwszej części jelita grubego, Choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita. Potwierdzenie obecności krwi utajonej w stolcu, nadającej mu barwę czarną, oznacza konieczność rychłej wizyty lekarskiej. Na ogół lekarz zleca oznaczenie morfologii krwi i stężenia żelaza i rutynowe badania endoskopowe przewodu pokarmowego. Twardy stolec ( bobkowaty stolec), który w wodzie szybko opada na dno, może oznaczać, że dana osoba nie spożywa odpowiednio dużo produktów spożywczych bogatych w błonnik, jak na przykład warzywa, owoce, pełne ziarna zbóż lub nie pije wystarczającej ilości wody. Twarde stolce często są ciemne, ponieważ zostają w jelicie dłużej niż to potrzebne i korzystne, co gorsze powodują zaparcia. Z kolei parcie na stolec, może być przyczyną hemoroidów Jaka jest różnica między sytuacją, gdy jest krew w stolcu (krwawe stolce) a gdy występuje krwawienie po oddaniu stolca? Jeżeli w stolcu znajduje się krew (krwawe stolce, stolec z krwią), przyczyną może być krwawieniem w górnej lub dolnej części układu trawiennego. W oparciu o kolor krwi w kale możemy określić, czy krew występuje w żołądku w górnej albo dolnej części jelita. Krew w stolcu pojawia się ciemna np. gdy pęknie wrzód i wtedy powstają czarne stolce. Natomiast jaśniejszy kolor wskazuje, że krwawienie występuje w drugiej połowie systemu trawiennego. Krew obecna w kale to często następstwo raka żołądka lub jelita, zapaleniem uchyłków – uchyłkowatością jelit, wrzodziejącym zapaleniem jelita. Obecność krwi nie zawsze jest widoczna. To tzw. krew „utajona” – ukryta. Jeśli zauważymy jakiekolwiek zmiany, jak najszybciej powinniśmy pójść do lekarza w celu przeprowadzenia tzw. testu na utajoną krew w kale. Jeśli zaobserwujemy krew po oddaniu stolca, wskazuje to na zapalenie hemoroidów zewnętrznych bądź wewnętrznych, które po oddaniu stolca zaczynają krwawić. Krew po oddaniu stolca możemy obserwować także po mechanicznym uszkodzeniu błony śluzowej odbytu. W takiej sytuacji krew ma kolor jasnoczerwony i wówczas należy jak najwcześniej zwrócić się do lekarza. Zielony stolec i jego przyczyna Wątroba cały czas wydziela żółć, jasny płyn, który spływa bezpośrednio do jelit albo magazynowana jest w pęcherzyku. Żółć jest niezbędna w procesie absorpcji tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczu. Pod wpływem jej działania stolec mięknie, odpowiada ona i za jego kolor. Jak to możliwe, skoro ma ona zielony kolor? Oto wyjaśnienie: żółć przechodząc jelicie stopniowo zmienia się z koloru zielonego na żółty i następnie brązowy w wyniku oddziaływania drobnoustrojów jelitowych, zamieniających ją w sole. Zielony stolec czy też ciemnozielony stolec często sygnalizuje, że pokarm przeszedł przez jelito szybciej niż normalnie powinien (nazywa się to przyspieszonym pasażem jelitowym, patrz problemy z trawieniem), jeszcze zanim żółć mogła zmienić kolor z zielonego na brązowy. Rozwolnienie przyspiesza pasaż jelitowy. Tak więc jakikolwiek czynnik powodujący rozwolnienie może być przyczyną zielonego stolca. Choroby: Zielony stolec tworzy się na skutek spożywania zbyt dużo artykułów spożywczych zawierających chlorofil – naturalny zielony barwnik obecny szczególnie w szpinaku, warzywach liściastych (w sałacie głowiastej i lodowej ), w warzywach kapustowatych (kapusta włoska, kapusta, brokuły), jak też poprzez spożywanie preparatów zawierających bizmut. Jeśli zielony stolec pojawia się po spożyciu wymienionych produktów czy też suplementów diety, nie należy się obawiać. Zielony stolec spowodowany jest także zażywaniem środków przeczyszczających, antybiotyków. Taki stolec stanowi objaw różnych poważnych chorób, w sytuacji, jeśli nie jedliśmy żadnych potraw, będących przyczyną zielonego zabarwienia stolca. Generalnie obowiązuje zasada, że jeśli zielone zabarwienie stolca nie zniknie w ciągu dwóch, góra trzech dni, nie warto zwlekać i zdecydowanie trzeba odwiedzić lekarza, ponieważ prawdopodobnie to objaw zatrucia pokarmowego, skutków ubocznych lekarstw jak i poważnych chorób: chorób systemu trawiennego (wrzodziejącego zapalenia jelita, IBS, choroby Leśniewskiego, celiakii, raka) zaburzeń przyswajania (absorpcji) biegunki podróżnych, biegunki o charakterze zakaźnym – wywoływanej głównie przez salmonellę i giardię zwiększonej liczby nieprzyjaznych mikrobów w jelitach. Część z wymienionych przyczyn jesteśmy w stanie sami leczyć i pomyślnie usunąć. W jaki sposób? Na przykład eliminując przerost flory fizjologicznej w przewodzie pokarmowym. Co jest przyczyną przerostu flory bakteryjnej? Przerost flory bakteryjnej to względnie powszechny stan, który zanim zostanie wykryty może utrzymywać się w organizmie całymi latami. Wynika to z tego, że często zażywamy antybiotyki, preparaty zobojętniające kwasy i inne leki, które wymiatają z jelit nie tylko nieprzyjazne bakterie chorobotwórcze, lecz także i te przyjazne. W jelicie cienkim znajduje się zazwyczaj mała liczba mikroorganizmów. Niżej wymienione czynniki mogą niestety powodować nadmierny wzrost liczby drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym. Omawiane nieprzyjazne drobnoustroje powodują następnie w procesie nazywanym dekoniugacją kwasów żółciowych upośledzenie asymilacji tłuszczy (malabsorpcję tłuszczy) blokując w ten sposób wchłanianie węglowodanów. Węglowodany, które powinny zostać wykorzystane przez nasz organizm, zalegają zamiast tego w jelicie cienkim, gdzie następuje ich niekorzystna fermentacja. To prowadzi do wytwarzania gazów, bólu, wzdęć, wytwarza się stolec ze śluzem, cuchnący stolec, mogą także wystąpić luźne stolce, czy nawet biegunka. Potrawy słodkie i zawierające skrobię wywołują najgorsze objawy. Toksyczne produkty metabolizmu nieprzyjaznych bakterii uszkadzają komórki jelita ograniczając wchłanianie substancji odżywczych. Oprócz zaburzeń absorpcji składników odżywczych prowadzi to do powstania alergii i nietolerancji pokarmowych. Konkretne przyczyny Zmniejszona perystaltyka jelit w wyniku nadmiernego spożycia cukru, przewlekłego stresu i problemów ze zdrowiem, takich jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy (hypothyreosis) i sklerodermia. Z danych statystycznych wynika, że w Stanach Zjednoczonych u ponad 40% osób chorujących zarówno na cukrzycę i rozwolnienie, dolegliwości te są związane z przerostem flory fizjologicznej w przewodzie pokarmowym. Niedobór kwasu żołądkowego (hipochlorhydria) często ma związek z procesem starzenia się. Ponieważ kwas żołądkowy jest kwaśny, pomaga zabijać drobnoustroje. Jeśli kwasu mamy mniej, to bardziej prawdopodobne, że będą się szybciej rozmnażać. Kolejna przyczyna niedoboru tego kwasu to zwiększone spożywanie środków zobojętniających kwasy. Anomalie strukturalne w przewodzie pokarmowym– operacje, uchyłki, obstrukcje i przetoki w chorobie Leśniowskiego. Powyższa lista jest niekompletna i zawiera tylko niektóre strukturalne przyczyny przerostu flory bakteryjnej. Stres, obniżona odporność, wybrane leki jak np. sterydy, tabletki antykoncepcyjne, niedobór błonnika w diecie oraz niedobór enzymów trzustkowych to tylko część spośród kolejnych przyczyn. Objawy przerostu bakterii w jelicie cienkim Zatwardzenie Wzdęcia brzucha i wytwarzanie gazów po zjedzeniu potraw Przewlekłe luźne stolce lub biegunka – badania wykazały, że u 48 – 67% osób cierpiących na długotrwałą biegunkę występował równocześnie przerost flory fizjologicznej w przewodzie pokarmowym Depresja Zmęczenie – z powodu niedoboru macierzystych czerwonych ciałek krwi (niedokrwistość megaloblastyczna; megaloblast = komórka macierzysta czerwonych ciałek krwi) w wyniku zaburzenia absorpcji witaminy B12 Niedobór składników odżywczych mimo spożywania suplementów diety Utrata masy ciała Bóle brzucha Śluz w kale Nadmierne gazy pogarszające się po zjedzeniu błonnika i cukrów Naturalne środki eliminujące przerost flory bakteryjnej Dokładne zbadanie i leczenie przerostu flory bakteryjnej to trudne zadanie. W tradycyjnych metodach leczenia stosuje się leki antybakteryjne, niestety niszczą one także przyjazne bakterie – probiotyki. Istnieją trzy sposoby zwalczania i leczenia przerostu flory bakteryjnej w ciele człowieka z wykorzystaniem naturalnych środków: dieta niskowęglowodanowa leczenie środkami ziołowymi, jak np. olejek miętowy będący najdokładniej zbadanym naturalnym środkiem leczniczym. leczenie probiotykami zastępujących nieprzyjazne bakterie bakteriami przyjaznymi (Swiss Probiotix) leczenie za pomocą enzymów trawiennych Śluz w kale Domieszka śluzu powlekającego stolec jest wyrazem jedynie zaburzeń czynnościowych lub miernie nasilonego zapalenia jelita. Za tą możliwością przemawia dodatkowo domieszka krwi lub ropy. Najczęściej bywa objawem niespecyficznego stanu zapalnego jelit i sam w sobie nie stanowi zagrożenia. Wydzielina często pojawia się przy zatwardzeniu, lecz i przy biegunce. Gorzej, jeśli pojawia się ona łącznie z krwawieniem z odbytnicy. Rozpoznawanie i leczenie wymienionych dolegliwości to już zdecydowanie praca lekarza gastroenterologa. Według medycyny alternatywnej śluz w kale spowodowany jest najczęściej zwiększoną liczbą bakterii w jelicie cienkim, jak i alergią lub nadwrażliwością. Powyższe dolegliwości można łatwo wyleczyć dzięki odpowiedniej diecie i medykamentom. Przy nadmiernej liczbie drobnoustrojów nieprzyjemne wiatry i wzdęcia pogarszają się po zjedzeniu jakiegokolwiek cukru, w tym cukru białego, chleba, makaronu, ryżu czy mleka ( zawierającego cukier mleczny – laktozę). Osoby, u których w kale pojawia się wydzielina w następstwie alergii pokarmowej, muszą wykluczyć z diety potrawy powodujące tę dolegliwość. Kolejne czynniki powodujące śluz w kale to: uchyłkowatość jelit celiakia choroba Leśniowskiego-Crohna Jeśli język pokrywa biały gruby nalot ze śladami zębów na brzegach, to świadczy, że śluz w kale spowodowany jest spożywaniem potraw tłustych, wyrobów mlecznych oraz pszenicy. Zaleca się wykluczenie wymienionych artykułów z diety przynajmniej do wtedy, aż nastąpi poprawa stanu. Także infekcje bakteryjne i pasożytnicze są odpowiedzialne za pojawienia się wydzieliny. Częstym objawem towarzyszącym jest nagłe rozwolnienie, bóle w dolnej części brzucha i krwawy stolec. Co robić, gdy zaobserwujemy śluz w stolcu? Jeśli nie chodzi o poważne schorzenie, śluz w kale, gazy i zatwardzenie można bardzo to łatwo zwalczyć pijąc więcej wody, zażywając zioła i artykuły spożywcze wspomagające usuwanie śluzu. Takie produkty, które wytwarzają gładką powłokę na błonie śluzowej jelit, na przykład siemię lniane, które wcześniej należy namoczyć na noc w wodzie. Wielkim pomocnikiem w zwalczaniu powyższych problemów jest także Program Clean Inside. Podobnie jak zielony stolec, którego kolor spowodowany jest zwiększonym spożywaniem zielonych potraw, często ma też żółty kolor w wyniku zwiększonego spożywania wyrobów spożywczych, zawierających żółte ipomarańczowe barwniki, jakimi są karoteny. Występują np. w marchwi, karotce, morelach. To oczywiście niegroźne i krótkotrwałe zjawisko. W innym przypadku stolec o takim zabarwieniu nie jest zjawiskiem normalnym. Zapamiętajmy, że jeśli nasz stolec ma żółty kolor sygnalizuje to chorobę naszego żołądka, wątroby oraz jelita grubego. Taki stolec sygnalizuje: zbyt szybki pasaż treści żołądka w układzie trawiennym. Pojawia się np. u chorych na GERD ( chorobę refluksową przełyku) upośledzone wydzielanie żółci infekcja bakteryjna jelit, które zazwyczaj objawia się nagle chorobę genetyczną – celiakię, kiedy to ciało nie trawi glutenu zapalenie dróg żółciowych (cholangitis) zaprzyczynione zakażeniem bakteryjnym czy występowaniem kamieni żółciowych stan zapalny pęcherzyka żółciowego (choecystitis) kamicę żółciową – tworzenie się kamieni powstających poprzez twardnienie żółci i tworzenie się kryształów. Mogą powstawać w wyniku marskości wątroby i choroby krwi) zakażenie giardią jelitową – pasożytem żyjącym na powierzchni jelit. Częste źródło zakażenia to skażona woda, infekcja szerzy się przede wszystkim wśród dzieci, bakterie przedostają się do organizmu przez usta. Cennym pomocnikiem wspomagającym zwalczanie infekcji jest Parasic. wirusowe zapalenie wątroby (hepatitis) – choroba wirusowa. Istnieją trzy główne formy (A, B, C) i cały szereg mniej znanych form tej choroby. żółtaczkę – w następstwie podwyższonego poziomu bilirubiny skóra nabiera żółtawej a nawet pomarańczowej barwy. Objawem towarzyszącym często jest żółty stolec. To choroba występująca u ludzi mających problem z wątrobą i chorych na jeden z rodzajów wirusowego zapalenia tego narządu. zespół upośledzonego wchłaniania – nieprawidłowegej absorpcji substancji odżywczych w procesie trawienia. Jasny stolec Najczęstszy powód to niedoczynność nerek. Pojawia się przy takich dolegliwościach jak na przykład stan zapalny pęcherzyka żółciowego – cholecystitis, kamica żółciowa, zakażenie pasożytnicze (giardia), marskość bądź wirusowe zapalenie wątroby. Stolec brązowego koloru to wynik działania soli żółciowych wydzielanych w wątrobie. Jeśli wytwarzanie soli jest obniżone, stolec ma jasny kolor. Kolejny czynnik to zażywanie lekarstw zawierających wodorotlenek glinu. Stolec nabiera tymczasowo jasnego zabarwienia po badaniu lekarskim z użyciem siarczanu baru. Jasny, błyszczący bądź szary stolec pływający o nieprzyjemnym zapachu spowodowanym obecnością tłuszczu w kale. Twarde stolce Występują, jeśli pasaż treści pokarmowej w przewodzie pokarmowy jest spowolniony, typowe przy zatwardzeniu. Bardzo często są wynikiem niedoboru błonnika oraz płynów w codziennej diecie. Natomiast luźne stolce są wynikiem przyspieszonego pasażu treści żołądkowej w jelicie, charakterystycznym dla rozwolnienia. Aby uzyskać więcej informacji o przyczynach i ich eliminowaniu patrz: Objawy problemów z jelitem – biegunka, zatwardzenie, Rozwiązanie problemu zatwardzenia i biegunki. Luźny stolec ( rzadki stolec, wodnisty stolec) sygnalizuje nadwrażliwość na poszczególne składniki pożywienia. W takim przypadku pokarm podrażnia układ trawienny i powstaje więcej wydzieliny, co sprawia, że konsystencja stolca jest luźna. Do innych zmian konsystencji, czy barwy, zalicza się także: postrzępiony stolec cienki stolec wielki stolec olbrzymi stolec oraz stolec tłuszczowy stolec ołówkowaty biały stolec odbarwiony stolec czerwony stolec szary stolec tłusty stolec Wszystko o stolcu w skrócie Jakie są przyczyny śmierdzącego stolca? Zazwyczaj stolec ma nieprzyjemny zapach, dużo zależy również od rodzaju spożywanej żywności i bakterii znajdujących się w jelicie grubym. Jednak stolec o szczególnie nieprzyjemnym zapachu może również wskazywać na poważne problemy zdrowotne. Jak wygląda stolec w przypadku raka jelita grubego? Objawy raka jelita grubego mogą być następujące: zmiany ze strony układu wydalniczego, w tym biegunki lub zaparcia oraz częste wypróżnianie. Krwawienie z odbytu, krew w stolcu, ciągły ból brzucha, skurcze jelit, wzdęcia. Jaka jest ilość stolca, w przypadku spożywania tylko pokarmów płynnych? Stolec tworzy się nawet wtedy, gdy ktoś nie przyjmuje pokarmów stałych, ponieważ gruczoły wydzielnicze produkują wydzieliny. Mieszają się one, wytwarzając płynny stolec. Jaki procent spożytego posiłku zamieni się w stolec? Stolec składa się z około 30 procent martwych bakterii, 30% z niestrawionego pokarmu, takiej jak celuloza. 10-20 procent stolca to cholesterol i inne tłuszcze, a pozostałe 10-20 procent to substancje nieorganiczne, takie jak fosforan wapnia, natomiast 2-3 procent kału to białko. Kiedy mówimy o normalnym oddawaniu stolca? Trudno powiedzieć, co w przypadku wypróżniania jest normalne, a co nienormalne. Proces fizjologiczny, jakim są wypróżnienia u każdego człowieka odbywa się inaczej, wiele zależy od wieku, ale również od stylu życia. Normalne można nazwać oddawanie stolca trzy razy dziennie, ale zdarzają się przypadki,że odbywa się ono trzy razy w tygodniu.